Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch sang nguồn năng lượng xanh, thị trường điện năng lượng mặt trời tại Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong khu vực Đông Nam Á. Với tiềm năng tự nhiên dồi dào và chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, điện mặt trời không chỉ là xu hướng phát triển bền vững mà còn là cơ hội lớn cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp và người tiêu dùng trong nước. Tuy nhiên, đi kèm với đó là không ít thách thức cần được nhận diện và giải quyết.
Tiềm năng lớn từ thiên nhiên và chính sách hỗ trợ
Việt Nam sở hữu trung bình 1.600 – 2.700 giờ nắng/năm, đặc biệt tại khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên – những địa phương lý tưởng để phát triển điện năng lượng mặt trời áp mái và quy mô lớn. Thêm vào đó, nhiều chính sách ưu đãi như giá FIT cố định, miễn thuế thiết bị nhập khẩu và hỗ trợ vay vốn… đã giúp thị trường này tăng trưởng vượt bậc giai đoạn 2019–2021.
Cơ hội lớn cho các nhà đầu tư và người dân
- Tiết kiệm chi phí điện: Việc lắp đặt điện mặt trời áp mái giúp các hộ gia đình và doanh nghiệp tiết kiệm chi phí tiền điện đáng kể, đồng thời có thể bán điện dư cho EVN.
- Thị trường thiết bị và dịch vụ phát triển: Từ sản xuất, lắp đặt đến bảo trì hệ thống, ngành công nghiệp phụ trợ điện mặt trời đang mở ra nhiều cơ hội việc làm và phát triển dịch vụ.
- Thu hút vốn đầu tư FDI: Nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã và đang rót vốn vào các dự án điện mặt trời tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp và năng lượng tái tạo.
Những thách thức cần vượt qua
Dù tiềm năng lớn, thị trường điện năng lượng mặt trời tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều vấn đề:
- Hạ tầng truyền tải yếu kém: Nhiều khu vực có tiềm năng điện mặt trời lớn lại bị quá tải lưới điện, gây hạn chế trong việc phát điện lên lưới.
- Thiếu quy hoạch đồng bộ: Việc thiếu chiến lược phát triển nhất quán theo vùng miền đã dẫn đến sự phân bố dự án không hợp lý.
- Chính sách thay đổi: Một số chính sách ưu đãi bị cắt giảm hoặc điều chỉnh bất ngờ khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc dự đoán dòng tiền và thời gian hoàn vốn.
- Chất lượng thiết bị và dịch vụ chưa đồng đều: Một số đơn vị lắp đặt sử dụng thiết bị kém chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu suất và tuổi thọ hệ thống.
Hướng đi nào cho tương lai?
Để thị trường điện năng lượng mặt trời phát triển bền vững, cần có những giải pháp cụ thể:
- Đầu tư nâng cấp lưới điện truyền tải đồng bộ.
- Thiết lập cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn điện tái tạo dễ dàng hơn.
- Chuẩn hóa chất lượng thiết bị và đào tạo kỹ thuật viên chuyên nghiệp.
- Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích và hiệu quả của điện mặt trời.
Kết luận
Điện năng lượng mặt trời tại Việt Nam là lĩnh vực đầy tiềm năng, mang lại lợi ích kinh tế, môi trường và xã hội. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả cơ hội này, các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để vượt qua những thách thức hiện tại. Trong dài hạn, điện mặt trời không chỉ là giải pháp năng lượng xanh mà còn là bước tiến quan trọng giúp Việt Nam thực hiện cam kết trung hòa carbon vào năm 2050.